Medyczna marihuana została zalegalizowana w Polsce w roku 2017. Od tego czasu liczba pacjentów stale rośnie, wynosząc w 2020 roku ok 4100, wzrastając aż do 9000 tysięcy pacjentów w roku 2022(wg raportu Prohibition Partners). Dlatego ważnym punktem konopnej edukacji jest informowanie pacjentów o potencjale uzależniającym spożywanego przez nich lekarstwa.
Co na temat uzależnienia od konopi mówią badania naukowe? Niezależnie czy jesteś zwolennikiem czy przeciwnikiem konopi należy wspomnieć o tym, że uzależnienie od marihuany rozwija się u około 9% użytkowników, znacznie rzadziej niż w przypadku heroiny, kokainy, alkoholu i przepisanych środków przeciwlękowych [11]] , ale nieco częściej niż w przypadku psilocybiny , meskaliny lub LSD .[12]
Czemu marihuana uzależnia?
Często stwierdza się, że zaburzenia związane z używaniem marihuany są powiązane z uzależnieniem. Uzależnienie to stan, w którym osoba doświadcza objawów odstawienia, gdy nie stosuje narkotyku. Osoby, które często używają marihuany, zazwyczaj skarżą się na drażliwość, problemy ze snem i nastrojem, utratę apetytu, łaknienie, niepokój i/lub różne formy fizycznego dyskomfortu. Te objawy osiągają szczyt w ciągu pierwszego tygodnia po zaprzestaniu stosowania i trwają do 2 tygodni. [7,8] Uzależnienie od marihuany występuje, gdy mózg przystosowuje się do dużych ilości leku, co prowadzi do zmniejszenia produkcji i wrażliwości na własne neuroprzekaźniki endokannabinoidowe. [9,10]
Badania wykazują również, że stosowanie marihuany sprzyja uwalnianiu dopaminy w jądrze półleżącym – strukturze układu nagrody w mózgu – co potwierdza kluczową rolę kannabinoidów w rozwoju uzależnienia [6].
Cannabis Use Disorder. Jakie są jego objawy?
W 1980 roku Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne wprowadziło pierwszy opis zespołu uzależnienia od kannabinoidów, który obejmował objawy powszechnie zgłaszane przez regularnych użytkowników konopi indyjskich. Zespół ten obejmował nieskuteczne próby ograniczenia lub odstawienia konopi, używanie konopi pomimo wiedzy o utrzymujących się problemach fizycznych lub psychicznych, poświęcanie nadmiernych ilości czasu na zdobywanie i używanie konopi lub powracanie do dobrego stanu po zażyciu środka oraz utratę kontroli nad używaniem [1].
W zrewidowanej wersji DSM-5 z 2013 roku nadużywanie i uzależnienie konopi indyjskich zostało połączone w jedno zaburzenie, czyli zaburzenia związane z używaniem konopi indyjskich (CUD).
Zgodnie z DSM-5, aby zdiagnozować zaburzenie związane z używaniem konopi indyjskich, co najmniej dwa z poniższych kryteriów muszą być obecne w okresie ostatnich dwunastu miesięcy: nierozsądne używanie, problemy społeczne/interpersonalne spowodowane używaniem, zaniedbane obowiązków, wycofanie, zwiększona tolerancja, powtarzające się próby rzucenia palenia/kontroli używania, dużo czasu spędzonego na używaniu, fizyczne/psychologiczne problemy związane z używaniem, zaniechanie czynności sprawiających przyjemnośći i głód używki. Dodatkowo zdefiniowano trzy poziomy nasilenia w zależności od ilości spełnionych kryteriów: łagodne (dwa lub trzy kryteria), umiarkowane (cztery lub pięć kryteriów) i ciężkie (sześć lub więcej kryteriów) [13].
Aktualne objawy uzależnienia zgodnie z najnowszą, jedenastą edycją ICD obejmują silną wewnętrzną potrzebę zażywania kannabinoidów, utratę kontroli nad używaniem, wzrastający priorytet nadawany używaniu konopi wobec innych aktywności, używanie konopi pomimo szkodliwych następstw i negatywnych konsekwencji. Tym objawom uzależnienia towarzyszą między innymi subiektywne poczucie pragnienia lub głodu używania konopi oraz objawy fizjologiczne wskazujące na neuroadaptację do kannabinoidów, takie jak wzrost tolerancji.
ICD-11 umożliwia rozpoznanie uzależnienia od kannabinoidów już po 3 miesiącach ciągłego używania – codziennego lub prawie codziennego. Objawy uzależnienia powinny być widoczne w okresie ostatnich 12 miesięcy [5].
Uzależnienie od marihuany. Czym jest spowodowane i kogo dotyczy?
Częste i długotrwałe używanie konopi indyjskich często prowadzi do uzależnienia od narkotyku. Coraz silniejsze odmiany marihuany i stosowanie coraz skuteczniejszych metod jej spożywania sprzyjają postępującemu uzależnieniu. Badanie epidemiologiczne przeprowadzone na reprezentatywnej grupie populacji ogólnej w USA w 2022 roku wykazało, że osoby korzystające z marihuany medycznej są bardziej narażone na rozwój zaburzeń związanych z używaniem kannabinoidów (w tym uzależnienia), przede wszystkim ze względu na regularne stosowanie produktów [4]. Codzienne przyjmowanie dawki medycznej zwiększa ryzyko rozwoju CUD.
Jak poradzić sobie z uzależnieniem?
W leczeniu uzależnienia od kannabinoidów stosuje się zarówno metody farmakologiczne, jak i psychoterapeutyczne. Niestety, nie wykazano skuteczności jakiegokolwiek leku w leczeniu uzależnienia od konopi, a nie ma także leków zatwierdzonych do stosowania w tym celu przez jakąkolwiek agencję [2]. W tym przypadku stosowanie psychoterapii jest zdecydowanie bardziej powszechne, jednak jedynie niewielki odsetek osób uzależnionych decyduje się na jej podjęcie.
Niezależnie od wybranej metody terapii, długotrwałą abstynencję udaje się utrzymać jedynie u mniej niż 20% leczonych [3]. Alternatywnym podejściem dla niektórych osób może być ograniczenie używania konopi, co przyczynić się może do zmniejszenia ryzyka negatywnych konsekwencji związanych z długotrwałą ekspozycją na kannabinoidy.
Ważne jest, aby osoby zmagające się z uzależnieniem od konopi rozmawiały na ten temat z przyjaciółmi, rodziną, a także skonsultowały się z ekspertami. W tym celu pomocne mogą okazać się wizyty w specjalistycznych placówkach, takich jak MONAR.
Podsumowanie:
Terapeuci, którzy przepisują lub zalecają używanie konopi indyjskich do celów medycznych, powinni wziąć pod uwagę ocenę stosunku ryzyka do korzyści związanych z konopiami indyjskimi. Mimo, że medyczna marihuana została zalegalizowana w Polsce w 2017 roku i od tego czasu liczba pacjentów stale rośnie, to wciąż dla wielu użytkowników medyczna marihuana zdaje się być tematem tabu.
Ważnym punktem edukacji na temat konopi indyjskich jest informowanie pacjentów o potencjale uzależniającym spożywanego przez nich lekarstwa. Badania wykazują, że uzależnienie od marihuany rozwija się u znacznej ilości użytkowników, lecz znacznie rzadziej niż w przypadku heroiny, kokainy, alkoholu i przepisanych środków przeciwlękowych. Uzależnienie od marihuany występuje, gdy mózg przystosowuje się do dużych ilości leku, co prowadzi do zmniejszenia produkcji i wrażliwości na własne neuroprzekaźniki endokannabinoidowe. Objawy odstawienia od marihuany osiągają szczyt w ciągu pierwszego tygodnia po zaprzestaniu stosowania i trwają do 2 tygodni. Zespół uzależnienia od kannabinoidów obejmuje nieskuteczne próby ograniczenia lub odstawienia konopi, używanie konopi pomimo wiedzy o utrzymujących się problemach fizycznych lub psychicznych, poświęcanie nadmiernych ilości czasu na zdobywanie i używanie konopi lub powracanie do dobrego stanu po zażyciu środka oraz utratę kontroli nad używaniem. Dlatego też warto na bieżąco obserwować swoją terapię oraz w razie jakichkolwiek wątpliwości lub problemów jak najszybciej konsultować sprawę z lekarzem
Przypisy:
[1]American Psychiatric Association. Diagnostic and statistical manual of mental disorders. 3rd edition (DSM-III). Washington, DC: American Psychiatric Association; 1980.
[2] Nielsen, S., Gowing, L., Sabioni, P. & Le Foll, B. Pharmacotherapies for cannabis de-
pendence. Cochrane Database Syst. Rev. 1, CD008940 (2019).
[3] Stephens R, Roffman A. The nature, consequences and treatment of cannabis depen-
dence: implications for future research and policy. In: Roffman A, Stephens R, editors.
Cannabis dependence: its nature, consequences and treatment. Cambridge: Cambridge
University Press; 2006. p. 343–56.
[4] Rubin-Kahana DS, Hassan AN, Sanches M, Le Foll B. Medical Cannabis and Past-Year
Cannabis Use Disorder Among Adult Recreational Users in the United States: Results
From a Nationally Representative Sample. Front Psychiatry. 2022.
[5] World Health Organization. International Statistical Classification of Diseases and
Related Health Problems (11th ed.). 2020; https://icd.who.int/
[6] Tanda G, Loddo P, Di Chiara G. Dependence of mesolimbic dopamine transmission
on delta9-tetrahydrocannabinol. Eur J Pharmacol 1999;376:23–6.
[7] Budney AJ, Hughes JR. The cannabis withdrawal syndrome. Curr Opin Psychiatry. 2006;19(3):233-238. doi:10.1097/01.yco.0000218592.00689.e5
[8] Gorelick DA, Levin KH, Copersino ML, et al. Diagnostic Criteria for Cannabis Withdrawal Syndrome. Drug Alcohol Depend. 2012;123(1-3):141-147. doi:10.1016/j.drugalcdep.2011.11.007
[9] Rotter A, Bayerlein K, Hansbauer M, et al. CB1 and CB2 receptor expression and promoter methylation in patients with cannabis dependence. Eur Addict Res. 2013;19(1):13-20. doi:10.1159/000338642
[10] Morgan CJA, Page E, Schaefer C, et al. Cerebrospinal fluid anandamide levels, cannabis use and psychotic-like symptoms. Br J Psychiatry J Ment Sci. 2013;202(5):381-382. doi:10.1192/bjp.bp.112.121178
[11] Wilkie G, Sakr B, Rizack T (May 2016). „Medical Marijuana Use in Oncology: A Review”. JAMA Oncology. 2 (5): 670–675. doi:10.1001/jamaoncol.2016.0155. PMID 26986677.
[12] Budney AJ, Roffman R, Stephens RS, Walker D (December 2007). „Marijuana dependence and its treatment”. Addiction Science & Clinical Practice. 4 (1): 4–16. doi:10.1151/ascp07414. PMC 2797098. PMID 18292704.
[13] Hasin DS, O’Brien CP, Auriacombe M, Borges G, Bucholz K, Budney A, et al. (August 2013). „DSM-5 criteria for substance use disorders: recommendations and rationale”. The American Journal of Psychiatry. 170 (8): 834–51